ÇOÇUKLARDA TEMEL ALIŞKANLIKLAR

• Yemeklerden sonra ellerimizi yıkayıp, dişlerimizi fırçalamak,
• Her sabah kalktıktan sonra saçlarımızı taramak,
• Yatağı toplamak,
• Her hafta iki kez banyo yapmak,
• Tuvalete gitmeden önce ve sonra ellerimizi yıkamak.

Vazgeçemediğiniz alışkanlıklarınızı düşünün... Ne zaman tanıştınız alışkanlıklarınızla? Nasıl karar verdiniz bu şekilde davranmaya? Size sağladığı kolaylıklar neler? En önemlisi, onlar olmasaydı yaşantınız ne hale gelirdi?

ALIŞKANLIK NEDİR?

Hayatın güçlükleri ve belirsizlikleri karşısında programlı olmak isteriz, bu nedenle alışkanlıklarımız vardır. En genel anlamıyla alışkanlık, bir konu yada nesne ile sürekli ilgi ve bağlantı kurmaktır. Bu sürekli ilgi ve bağlantı, insanı dünyaya ve yaşama bağlar, insan yaşamına anlam katar. İnsanları yaşama ve dünyaya bağlayan alışkanlığa son verildiğinde yaşam anlamsız ve boş gelmeye başlar.

ALIŞKANLIKLARA NEDEN İHTİYAÇ DUYARIZ? ALIŞKANLIKLAR NEYE HİZMET EDERLER?

Bir an durup düşündüğümüzde, anlamsız gelen birçok davranışımızın altında yatan temel neden, kendi tarzımızla çevreyi denetim altına almak, bir konuda doğal bir güç elde etmektir. Kısacası alışkanlıklarımızla yaşamımıza anlam kattığımız gibi; davranışlarımızda da kolaylık sağlar, zamandan tasarruf eder, kendimizi güvende hissederiz. Aynı zamanda alışkanlık, insanın karakterini de belirler. Karakteri oluşturan öğeler, tutarlılık, özgüveniyle yakından ilintili olduğundan pozitif bir dil kullanmak önemlidir. (Örneğin; ... yapmakta başarılı olduğunu görüyorum, ancak ... konusunda biraz daha gayret göstermen başarını arttıracaktır.)

Var olan pek çok alışkanlığın, bütün aileyi ilgilendirdiğini çok iyi anlamalısınız. Çocuklar, işbirliği konusunda  yapılması gereken ev işlerinin yazılı olduğu birtakım listeler ellerine tutuşturulduğu zaman değil, herkesin beraberce çalıştığı bir ortamda yer aldıkları zaman verimli olurlar. Birtakım alışkanlıklar saptayarak uyku zamanı, yemek zamanı, ev ödevi, ev işleri gibi pek çok sıkıntıyı ortadan kaldırabilirsiniz.

Aşağıda bazı tipik alışkanlıklar ve aile bireylerinin bunlara nasıl katılacağı hakkında açıklamalar yapılmıştır.

Düzen Alışkanlığı:

Anne-babalar çocuklarının düzensiz olduğundan yakınır ve çocuğun bu konuda istedikleri gibi olması için ellerinden geleni yaparlar. Ne yazık ki bazen bu uğraşlar ebeveyn-çocuk arasındaki ilişkinin bozulmasına ve çatışmalara yol açar.

Düzenleme eksikliği, çocuğun, gündelik yaşantısını sağlıklı bir şekilde sürdürmesini, okuldaki verimliliğini ve ilerlemesini tehdit ediyorsa, bir probleme dönüşür.

Düzen alışkanlığını kazandırmaya çalışırken;

• Onu, sizi veya öğretmeni en çok üzen düzensizlikler nelerdir?
• Günlük yaşamını hangi düzensizlikler en çok etkiliyor?
• Hangileri okuldaki verimliliğini etkiliyor?
• Hangi alandaki düzensizliğini en kolay halledebilir? sorularını yanıtlamakla işe başlayabilirsiniz.

Düzen konusunda çocuğunuza yardım etmek için şu yöntemlerden faydalanabilirsiniz:

• Bir plan hazırlamasına yardımcı olun. Büyük işleri küçük parçalara bölün. Örneğin; çocuğunuzun görevi odasını düzenlemekse, bu görevi parçalara ayırmak demek, belli bir yerden, örneğin, çalışma masasından başlamak olabilir.
• Karar vermesi için fırsatlar yaratarak kendi kendine düzen alışkanlığını kazanma sürecinde kendine güvenmesine yardımcı olun. Küçük çocuğunuzun okuldan sonraki bir saat boş zamanı nasıl harcayacağı konusunda iki seçenek sunun. Daha büyük çocuğunuz varsa, daha fazla seçenek verebilirsiniz. Okuldan sonra evde geçireceği zaman içinde, düzen çalışmalarını, yaptığı programın neresine koyacağı (atıştırdıktan sonra mı? Biraz TV izledikten sonra mı?...), çocuğunuzun kararı olmalıdır. İşin ne kadar süreceğini tahmin etsin, ya da bir saat kullanarak belirlesin. Böylece zaman duygusu gelişir ve onun nasıl kullandığı ve nasıl planlayabileceği konusunda fikir edinir.

İşi küçük parçalara bölüp, bunları gerçekleştirirken elbette bazen ufak aksamalar olabilir. Bu noktada siz anne-babaların, hassasiyetinizi ortaya koyup, programı kendisinin yaptığını ve yapılacak işleri kendisinin yerleştirdiğini, isterse bir sonraki günkü programda bazı değişiklikler yapabileceğini hatırlatmanız önemlidir. Yapılan programa uymak, çocukta düzen alışkanlığını geliştirmede ilk adım olacaktır.

Diş Fırçalama

• Küçük çocukların dişlerini fırçalayabilmeleri için sizin yardımınıza ihtiyaçları vardır. Bu işi onlarla beraber yapın. Biraz daha büyüdükleri zaman diş fırçalama işini, okula gitmeden ve yatağa yatmadan önce yapılması gereken işlerin yazılı olduğu listeye ekleyin. "Dişlerini fırçalamanı istiyorum." gibi hatırlatmalar da yapabilirsiniz. Çünkü çocuklar sizin ilginizi fark değişmezlik ve sürekliliktir. Bu öğelerin şekillenmesi ve yerleşmesi bebeklik çağında başlar ve ilk yetişkinlik dönemine kadar devam eder. Ne zaman, nasıl hareket edeceğimizi belirleyen;, davranışlarımızda kolaylık , zamandan tasarruf etmemizi, kendimizi güvende hissettiren alışkanlıklar, en temel alışkanlıkların oturmasıyla gelişmeye başlar.

Alışkanlıkların uzun vadeli hedefleri, emniyet, huzurlu bir ortam, kendine ve insanlara güvenmek, yaşamsal beceriler kazanmaktır. Böylece çocuklar, yapılması gereken işlere yoğunlaşmayı, kendi davranışlarının sorumluluğunu almayı, başarılı olmaktan gurur duymayı ve aile içinde işbirliğini öğrenirler.

 Yaşamın ilk yılları çocukların gelişimlerinin hızlı olduğu, karakter ve kişilik yapısının şekillenmeye başladığı bazı temel alışkanlıkların kolayca kazandırılabildiği en önemli yıllardır. Bu dönemde çocuğa kazandırılacak temel alışkanlıklar, zamanla, yönlendirmeyle ve özellikle de tekrara bağlı kazanılmış davranışlara dönüşmektedir. Kazandırılan bu temel alışkanlıklar; bireyin yaşadığı doğa ve toplumsal çevreye uyumunu sağlayan davranışlardır. Bu davranışlar bir kez kazanıldıktan sonra tekrarlanarak çoğu kere yaşam boyu varlıklarını sürdürürler. Alışkanlıklar bir kere yerine oturdu mu, patron onlar olacak ve anne-baba sürekli emirler yağdırmak durumunda kalmayacaktır.

 Çocukların olumlu alışkanlıklara ihtiyaçlarıı vardır. Bazı anne babalar alışkanlıkların spontanlığı yok ettiğini düşünebilirler. Gerçekte ise bir ailenin alışkanlıkları varsa, aile bireylerinin spontanlığı ve üretkenliği daha fazla olur. Alışkanlıkları olmayan pek çok aile, spontanlık yerine, kaos yaşamaktadırlar. Alışkanlıklar, sağlam  bir şekilde yerleştirildiği zaman, aile bireyleri alışkanlık sınırlarını aşmadan, özgürlüklerinden  zevk almaya daha çok zaman bulacaklardır. Eğer alışkanlıkları uçurumun kenarındaki parmaklıklara, ya da köprü üzerindeki korkuluklara benzetirsek, onlar olmadan ne kadar tehlikede olduğumuzu ve onlar varken hareket özgürlüğümüzün ne kadar fazla olduğunu rahatlıkla anlayabiliriz.